Autor: admin-digital

Jak prowadzić sprawiedliwą transformację wsi, by nikogo nie wykluczyć i nie stracić tego, co najcenniejsze – lokalnych społeczności, wiedzy rolniczej i potencjału kobiet? O tym rozmawiano 25 kwietnia 2025 roku podczas debaty pt. „Sprawiedliwa transformacja obszarów wiejskich” w ramach Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.

Wśród zaproszonych gości znalazła się Karolina Tarnawska – prezeska Fundacji Agro Woman i Wiceprzewodnicząca Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności – która podkreśliła, że transformacja nie może odbywać się bez kobiet, młodych ludzi i głosu społeczności wiejskich.

Źródło: Europejski Kongres Gospodarczy.

W dyskusji, moderowanej przez Iwonę Dybę z portalu Farmer.pl, uczestniczyli przedstawiciele administracji publicznej, organizacji rolniczych i świata nauki, w tym minister rolnictwa i rozwoju wsi Czesław Siekierski. Tematem przewodnim było znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak wdrażać zmiany klimatyczno-środowiskowe w rolnictwie w sposób sprawiedliwy – nie tylko ekonomicznie, ale też społecznie.

Uczestnicy debaty zgodzili się, że transformacja musi iść w parze z edukacją, wzmacnianiem lokalnych liderów oraz zapewnieniem kobietom roli, która odpowiada ich rzeczywistemu wkładowi w rozwój obszarów wiejskich. Karolina Tarnawska podkreśliła, że dziś, mimo iż wiele kobiet prowadzi gospodarstwa lub aktywnie uczestniczy w życiu lokalnym, nadal pozostają one niewidoczne w dyskusji o przyszłości wsi:

Zrównoważone rolnictwo to podejście, które integruje produkcję, środowisko i opłacalność gospodarstw. Nie możemy rozmawiać o transformacji bez inwestowania w edukację, wymianę wiedzy i realne wsparcie dla tych, którzy już dziś chcą działać odpowiedzialnie. Ważne jest też wspieranie kobiet na wsi – ich rola w transformacji jest ogromna, ale często niewidoczna. Transformacja musi być inkluzywna – nie może pomijać żadnej grupy społecznej. Mamy ciągle patriarchalną kulturę i sposób działania, szczególnie w sektorze rolno-spożywczym, dlatego musimy zadbać o to, by kobiety mogły w pełni uczestniczyć w zmianie. Mam nadzieję, że kobiety, które dziś zarządzają z drugiego rzędu, wyjdą do przodu i staną się liderkami, które współtworzą przyszłość polskiego rolnictwa.

W trakcie debaty zwrócono również uwagę na pilną potrzebę edukowania kobiet, które często nie mają dostępu do szkoleń czy systemowego wsparcia. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Fundację Agro Woman, blisko połowa rolniczek nigdy nie uczestniczyła w żadnym szkoleniu, mimo że wiele z nich samodzielnie zarządza gospodarstwami. Paneliści wskazywali też na potrzebę rozwijania programów mentoringowych, promowania lokalnych liderek oraz łączenia kobiet ze światem innowacji, przedsiębiorczości i nowoczesnego rolnictwa.

Minister Czesław Siekierski poparł konieczność prowadzenia otwartego dialogu ze środowiskiem kobiecym i organizacjami społecznymi. Odniósł się również do potrzeby wsparcia transformacji w oparciu o współpracę, a nie narzucanie rozwiązań:

Rolnictwo to sektor strategiczny – zapewnia nam samowystarczalność i niezależność. Transformacja nie może odbywać się jednak kosztem rolników, ich rodzin i wspólnot lokalnych. Musi odbywać się w sposób włączający – w dialogu, we współpracy, w integracji. Również rola kobiet na wsi jest ogromna – nie tylko w rolnictwie, ale i w usługach edukacyjnych, zdrowotnych czy społecznych. Często są źródłem dodatkowego dochodu i spoiwem lokalnych wspólnot. Musimy tworzyć dobre otoczenie do ich aktywności – również w decyzjach i przywództwie.

Dyskusja potwierdziła, że sprawiedliwa transformacja wymaga nie tylko inwestycji i technologii, ale przede wszystkim – włączenia wszystkich grup społecznych. Kluczem do sukcesu jest równość dostępu do wiedzy, systemowego wsparcia i głosu w debacie o przyszłości polskiej wsi. Kobiety – jako liderki, edukatorki i gospodynie – muszą być w tej debacie obecne nie symbolicznie, lecz realnie i aktywnie.

Uczestnikami debaty „Sprawiedliwa transformacja obszarów wiejskich” podczas Europejskiego Forum Gospodarczego w Łodzi, byli:

• Czesław Siekierski – minister rolnictwa i rozwoju wsi
• Karolina Tarnawska – wiceprzewodnicząca Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności
• Radosław Ciszewski – dyrektor ds. Public Affairs, Wipasz S.A.
• Marcin Gołębiewski – prorektor ds. rozwoju, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Juliusz Młodecki – prezes Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych
• Jerzy Plewa – ekspert Team Europe, były dyrektor generalny DG AGRI w Komisji Europejskiej
• Jacek Zarzecki – wiceprzewodniczący Polskiej Platformy Zrównoważonej Wołowiny

Europejski Kongres Gospodarczy to coroczne wydarzenie, które stanowi platformę dialogu pomiędzy liderami polityki, biznesu, nauki i organizacji społecznych z całej Europy. Kongres umożliwia wymianę doświadczeń, prezentację innowacyjnych rozwiązań oraz dyskusję na temat kluczowych wyzwań i kierunków rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego w Europie i na świecie.

Z okazji 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej, kobiece organizacje rolnicze z Europy — VoxDemeter (Francja), Les Elles de la Terre (Francja), Quelle Del Latte (Włochy) oraz Fundacja Agro Woman (Polska) — wspólnie oddają hołd kobietom, które w czasach wojny niosły na swoich barkach ciężar odpowiedzialności za ziemię, rodziny i narody.

8 maja, w Dniu Zwycięstwa, publikujemy ten sam tekst we wszystkich krajach równocześnie, by przywrócić pamięć o ich poświęceniu, sile i odwadze. To międzynarodowe działanie symbolizuje solidarność współczesnych kobiet w rolnictwie i pokazuje, że dziedzictwo tych, które przetrwały wojnę, żyje w naszych codziennych działaniach.

Tekst zostanie opublikowany jednocześnie w sześciu językach:
polskim, francuskim, włoskim, hiszpańskim, angielskim i niemieckim.

Wierzymy, że kobiety rolniczki – kiedyś i dziś – zasługują na widoczność, uznanie i szacunek. Nasze działania opierają się na dzieleniu się wiedzą, wsparciu i wzmacnianiu kobiet w sektorze rolnym. Dziś symbolicznie łączymy siły z innymi organizacjami z Europy, by wspólnie powiedzieć: „Pamiętamy. Dziękujemy. Kontynuujemy.”

Z cienia do światła

W hołdzie Chłopkom i wszystkim Kobietom Odwagi, których jesteśmy spadkobierczyniami.

Osiemdziesiąt lat temu zakończyła się II wojna światowa. Świat z trudem otrząsnął się z chaosu. Mężczyźni zaczynali wracać z frontu, rodziny wciąż nosiły blizny po wojnie, nawet jeśli wszystko powoli wracało do normy. Powrót mężczyzn oznaczał koniec walk, nie powinno to jednak przesłaniać fundamentalnej roli, jaką odgrywały kobiety podczas ich nieobecności.

W samym centrum wysiłków na rzecz utrzymania narodu, to chłopskie kobiety były filarem zapewniającym produkcję i przetrwanie społeczności w każdym kraju. Dbały o ziemię, opiekowały się zwierzętami, siały i zbierały plony by nakarmić przede wszystkim wsie i miasta.

Z niebywałym zapałem i odwagą, niestrudzenie troszczyły się o innych. To kobiety ziemi rolnej zapewniły przetrwanie swoim rodzinom, ale także całemu narodowi. Te wojowniczki ukryte w cieniu znalazły w sobie nieskończone zasoby pracy, poświęcenia i solidarności, które pozwoliły przetrwać, a potem żyć od nowa. Mierzyły się z niedostatkiem, strachem, wyczerpaniem. Widziały przechodzących żołnierzy, ukrywających się bojowników ruchu oporu i często w milczeniu podejmowały ryzyko… Ich walka polegała na utrzymaniu życia pośród chaosu, na karmieniu tych, którzy pozostali i tych, którzy walczyli. Wspierając swoje rodziny, stojąc na straży gospodarstw rolnych i ziemi, były uosobieniem stabilności w totalnym nieporządku, potrafiły znaleźć sposób na wyjście z chaosu do odnowy.

W związku z rocznicą Dnia Zwycięstwa i zakończenia II Wojny Światowej, w dniu 8 maja 2025 r. chcemy oddać hołd tym wszystkim niezłomnym kobietom. My – kobiety sektora rolnego, Francuzki, Włoszki, Polki… Chcemy powiedzieć DZIĘKUJEMY tym wszystkim kobietom, które utrzymywały całą wieś przy życiu, które karmiły swój kraj w stanie wojny…

Chcemy uczcić ich obecność, poświecenie i odwagę.

Obowiązek pamięci nie może jednak poprzestać na samym wspomnieniu. Musimy zastanowić się nad własną odpowiedzialnością. Czy w obliczu przeciwności losu byłybyśmy zdolne do takiej determinacji? Jakie dziedzictwo nam pozostawiły? Jesteśmy jednak przekonane o tym, że mamy poczucie zbiorowej odwagi… Aby pamięć o nich pozostała żywa i aby te kobiety, chłopki nadal inspirowały przyszłe pokolenia, przywracamy je do życia poprzez nasze wspólne działania, bo miłość i pomaganie sobie nawzajem są wartościami nadrzędnymi.

Z dumą wspieramy kolejną, czwartą już edycję warsztatów WE Lead Food – wyjątkowego wydarzenia dla kobiet liderek, innowatorek i przedsiębiorczyń działających na rzecz zrównoważonego systemu żywności. Spotkanie odbędzie się 28 maja 2025 roku w przestrzeniach Ambasady Francji w Warszawie.

W programie znajdą się sesje inspiracyjne, treningowe i networkingowe, skupiające się na rozwoju kobiecego przywództwa, przedsiębiorczości i współpracy. Uczestniczki będą miały okazję poznać historie kobiet, które zmieniają zasady gry w branży spożywczej – wśród nich m.in.:

• dr inż. Katarzyna Pala (Food4Future Technologies)
• Renata Krysiak (VegeLIO)
• Tatiana Fremond (La Môme).

Warsztaty są bezpłatne, ale liczba miejsc jest ograniczona – właśnie trwa rekrutacja! Link do zapisów i szczegóły wydarzenia znajdują się tej stronie.

Organizatorem warsztatów jest Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie, strategiczny partner EIT Food. Partnerami wydarzenia są również Ambasada Francji w Polsce, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN oraz Agro Woman.

Szkolenie realizowane jest w ramach programu edukacyjnego #WELeadFood, finansowanego przez EIT Food – Europejską Wspólnotę Wiedzy i Innowacji w obszarze Żywności.

Wzmacnianie roli kobiet w rolnictwie i sektorze rolno-spożywczym to inwestycja w przyszłość zrównoważonego systemu żywności. Poprzez takie inicjatywy jak WE Lead Food pokazujemy, że kobiety mają ogromny potencjał, by być liderkami zmian – kompetentnymi, odważnymi i wpływowymi.

— mówi Małgorzata Bojańczyk, Wiceprezes Fundacji Agro Woman.

Fundacja Agro Woman wspiera rozwój zawodowy i osobisty kobiet działających w rolnictwie, przetwórstwie i sektorze rolno-spożywczym. Tworzymy przestrzeń do wymiany wiedzy, doświadczeń i wzmacniania kompetencji, wierząc, że silne, świadome liderki to klucz do nowoczesnego i odpowiedzialnego sektora żywności.

Podczas Europejskiego Forum Rolniczego 2025 wzięliśmy udział w panelu poświęconemu przemianom społecznym na wsi oraz roli inicjatyw lokalnych w budowaniu jej atrakcyjności i odporności. Dyskusja koncentrowała się na wyzwaniach demograficznych, spadającym znaczeniu rolnictwa jako głównego źródła utrzymania, sytuacji kobiet na obszarach wiejskich, infrastrukturze oraz potrzebie wsparcia kapitału społecznego. Wszystko to ujęto w ramy hasła: „Wieś nie tylko rolnicza. Społeczne inicjatywy szansą na wieś zrównoważoną i atrakcyjną do życia”.

Debatę moderowała Monika Szewczyk-Wittek z Fundacji Polska z Natury, a wśród panelistów znaleźli się:

• Monika Stanny, Dyrektor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN,
• Małgorzata Bojańczyk, Wiceprezeska Fundacji Agro Woman,
• Andrzej Hałasiewicz, Przewodniczący Rady Fundacji na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa,
• Grażyna Jałgos-Dębska, Wiceprezeska Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów,
• Agnieszka Wącławska, członkini Koła Gospodyń Wiejskich w Żarnowicy,
• Hamish Marr, Specjalny Wysłannik Nowej Zelandii ds. handlu produktami rolnymi.

Panel rozpoczęła Monika Stanny, przedstawiając dane ukazujące postępujący proces odchodzenia wsi od funkcji rolniczej i rosnącą różnorodność sytuacji w polskich wsiach. Zwróciła uwagę, że wieś przestaje być przestrzenią jednolitą, a problemy i potrzeby mieszkańców zależą coraz bardziej od położenia, funkcji i dostępności usług:

O ile w momencie wejścia Polski do Unii Europejskiej aż 52% mieszkańców wsi należało do ludności rolniczej, dziś jest to tylko 22%. Reszta to tak zwana „ludność bezrolna”. Wieś jest coraz mniej jednorodna – mamy wieś podmiejską, gentryfikującą się, wieś peryferyjną, która traci funkcje i ludność, oraz obszary, gdzie trwa silna depopulacja. Procesów takich jak dezagraryzacja, depopulacja czy urbanizacja nie zatrzymamy – musimy nauczyć się z nimi radzić i ograniczać ich negatywne skutki.

Źródło: Europejskie Forum Rolnicze.

W kolejnych wystąpieniach poruszano temat przedsiębiorczości kobiet, dostępu do usług publicznych i konieczności wspierania rozwoju lokalnych liderów. Małgorzata Bojańczyk, reprezentująca Fundację Agro Woman, przywołała zarówno globalne dane FAO, jak i wyniki badań „Kobiety w rolnictwie” zrealizowanych przez Agro Woman wspólnie z Instytutem PAN:

Z globalnych danych FAO wynika, że wraz z rozwojem gospodarczym spada liczba osób pracujących w systemach rolno-spożywczych. W Polsce to zjawisko uderza szczególnie w kobiety, które – choć lepiej wykształcone niż mężczyźni – rzadziej formalnie zarządzają gospodarstwami i częściej migrują z obszarów wiejskich w poszukiwaniu zawodowego spełnienia. Wieś coraz częściej staje się przestrzenią przedsiębiorczości – usługowej, turystycznej, rękodzielniczej – i to właśnie te nowe kierunki należy wspierać.

Dużo uwagi poświęcono też roli lokalnych inicjatyw i wspieraniu odwagi do działania. Małgorzata Bojańczyk podzieliła się doświadczeniem programu mentoringowego Fundacji Agro Woman:

Stworzyliśmy system, który daje kobietom na obszarach wiejskich szansę na rozwój osobisty i zawodowy. W pary mentorskie zaangażowaliśmy liderki i menedżerów z branży rolno-spożywczej. Efekty były niesamowite – uczestniczki zyskały nie tylko nowe kompetencje, ale i odwagę do podejmowania decyzji. Tak właśnie buduje się kapitał społeczny i lokalne liderki, które pociągną społeczność za sobą. Będziemy w tym roku kontynuować te działania.

Podsumowując dyskusję, prelegenci zgodzili się, że wieś przyszłości to przestrzeń wielofunkcyjna, otwarta na różnorodność i współtworzona przez samych mieszkańców. Utrzymanie atrakcyjności życia na wsi wymaga działań systemowych: inwestycji w usługi publiczne, edukację, transport, cyfryzację i kulturę. Kluczowe znaczenie mają także lokalni liderzy – szczególnie kobiety – oraz elastyczne źródła finansowania wspierające oddolne pomysły. Jak podkreślano, wieś nie musi być definiowana wyłącznie przez rolnictwo – może i powinna być miejscem, w którym chce się żyć, pracować i działać społecznie.

Europejskie Forum Rolnicze to jedno z najważniejszych wydarzeń branżowych w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, poświęcone przyszłości rolnictwa i obszarów wiejskich. Forum gromadzi co roku przedstawicieli sektora rolno-spożywczego, polityków, ekspertów, naukowców i rolników, tworząc przestrzeń do dialogu, wymiany doświadczeń i wspólnego wypracowywania kierunków rozwoju. Obok tematów gospodarczych, coraz większą wagę przykłada się również do kwestii społecznych i jakości życia na wsi.